„Po Dobrzyńskiej Ziemi rozlega się dzwon
Zaprasza pielgrzymów przed Maryi tron
Nad oborskim wzgórzem modlitwy się wznoszą
To wierni pielgrzymi tu o łaski proszą” (Anna z Gdańska).

„Kościół i klasztor Ojców Karmelitów w Oborach zbudowany został na wysokim wzniesieniu okolonym z trzech stron jakby zielonym wieńcem starych i wysokich drzew. Cała ta niezwykle malownicza kraina wokół sanktuarium budziła zachwyt. Nazwa Obory powstała z radosnego westchnienia pątników, którzy zdążając wśród upalnego lata do kościoła, z radością witali lasy otaczające kościół, w których cieniu mogli wreszcie odpocząć po długiej i trudnej podróży. Wyrywało się więc z ich ust westchnienie: – O, bory!” Takie piękne i radosne wyjaśnienie nazwy miejscowości Obory przekazuje nam ks. Maciej Smoleński pod koniec XIX wieku.

Drodzy w Chrystusie Panu, bracia i siostry!

Spójrzmy sercem na Pietę umieszczoną w ołtarzowym tronie. Ona jest największym skarbem i ozdobą tego sanktuarium. Wykonana z drzewa lipowego w ostatnim dziesięcioleciu XIV wieku w bydgoskim środowisku rzeźbiarskim, prawdopodobnie przez biegłego w sztuce karmelitę. Aż dech zapiera myśl, że ta piękna figura Matki Bolesnej z Synem na kolanach wykonana została 600 lat temu.

Przez dwa wieki Pieta stała na ołtarzu w kościele karmelitów w Bydgoszczy.

W roku 1605 czcigodni małżonkowie Łukasz i Anna Rudzowscy, właściciele Obór, działając pod natchnieniem Bożym, postanowili ufundować drewniany kościół i klasztor i obsadzić go zakonnikami. W tym celu umówili się z konwentem karmelitów w Bydgoszczy. Ojcowie dla przyozdobienia nowej fundacji przywieźli ze sobą tę właśnie Pietę.

Cóż za natchnienie mieli ci pobożni małżonkowie! Bezdzietni, podeszli już wiekiem. Nie pozostawili po sobie dzieci, pozostawili tę świątynię dla Matki Bożej Bolesnej, pozostawili to sanktuarium w którym od czterech wieków gromadzą się licznie kolejne pokolenia dzieci Bożych.

Prof. Tadeusz Chrzanowski pisze: „Ta niewielka rzeźba, pierwotnie przeznaczona do umieszczenia gdzieś nisko, do adoracji, rozmyślań i dewocji jednostkowej, intymnej, mistycznej została nawet jeszcze przed przeniesieniem do Obór, otoczona kultem, który jednak dopiero tu, w ziemi dobrzyńskiej, zataczać zaczął coraz szersze kręgi i w konsekwencji wyniósł ją na naczelne miejsce w kościele. Kult ten przetrwał wszystkie burze historii i do dziś ściąga do odosobnionego klasztoru rzesze wiernych”.

Nasza Pani Oborska zaraz od początku dała wymowny dowód swojej opieki, gdy w 1605 roku przez samo sprowadzenie swojej cudownej statuy uśmierzyła zarazę grasującą w Oborach i okolicy. Mówi o tym kronikarz, powołując się na świadectwo osiemdziesięciu starszych ludzi.

Wreszcie w 1708 roku, gdy w całym kraju grasowało morowe powietrze, zabierając tysiące ofiar, najbardziej przecież szerzyło się i najwięcej ofiar zabierało w pobliskim Toruniu. Cudowna opieka Matki Boskiej Bolesnej sprawiła to, że z mieszkańców oborskich, przez cały czas trwania epidemii, nie tylko nikt nie umarł, ale nawet nie zachorował; pomimo, iż z ludźmi z okolic, tą straszną chorobą dotkniętych, przestawali. (Por. ks. Walenty Załuski, Cudowna Figura Matki Boskiej Bolesnej w Oborach, Płock 1906).

Kronika klasztorna z roku 1761 mówi, że gdy klasztor oborski, który przez pewien czas zależał od klasztoru bydgoskiego, otrzymał oddzielnego przełożonego, wówczas Cudowną Figurę Matki Bożej Bolesnej zwrócono kościołowi bydgoskiemu, gdzie od licznie zgromadzonego duchowieństwa i wiernych ze świecami w ręku była uroczyście powitana i do kościoła wśród pieśni nabożnych i bicia dzwonów wprowadzona. Lecz, o cudo! Na oczach tamtejszych Ojców znikła i tejże chwili w kościele oborskim stanęła. Powtórnie zabrali ją zakonnicy bydgoscy do Bydgoszczy i tam z wielką uwagą i nabożeństwem przy licznym świetle od zakonników była pilnowana. Lecz widocznie Matka Boska upodobała sobie miejsce w Oborach, bo powtórnie figurka ta bez ludzkiej pomocy przeniosła się do Obór. Więcej już nie próbowano jej z Obór zabierać.

Prawdziwie Maryja Bolesna sama wybrała sobie i ukochała to wzgórze, i tutaj pragnie pozostać ze swoim ludem.

Tak mówił o tym poeta:

Cóż Ci się Boska Matko, u nas podobało?
Żeś zsiniałe Synaczka tu złożyła ciało?
Toś pewnie być na górze dlatego wolała,
Żebyś się za górami być nigdy nie zdała.
Dziękujemy ci za respekt; górą ludzie, górą!
Spiesz każdy, ojcze z synem, każda matka z córą!

Idą tutaj pokolenia pielgrzymów, idą wiernie przez wieki, przez łąki umajone, góry, doliny zielone, idą z Imieniem Maryi na ustach, różańcem w dłoniach i szkaplerzem na piersiach, idą ze śpiewem do Matki Bolesnej.  

W Księdze Łask i Cudów oborskiego sanktuarium znajdujemy takie oto świadectwo:

W roku 1746 przybyła do Obór Agnieszka Languszczanka z Grudziądza na podziękowanie Matce Bożej Bolesnej za odzyskane zdrowie. Przez 10 lat cierpiała z powodu wielkiej rany na twarzy oraz łamania w rękach i nogach, tak że tylko o kulach ledwie postąpić mogła. Podczas tego kalectwa widzi przez sen Matkę Oborską w swej Cudownej Figurze, niby w jakimś dworze na stole złożoną i zakonnika w białym płaszczu przed Nią klęczącego. Tej, gdy się serdecznie ofiaruje, słyszy głos: Nie martw się, będziesz zdrowa. Potem niby się pytała owego zakonnika, gdzie jest kościół Najświętszej Maryi Bolesnej i dowiaduje się, że w Oborach, o których nigdy nie słyszała. Obudziwszy się potem i wotum nawiedzenia uczyniwszy, natychmiast do zdrowia powróciła z podziwem wszystkich i ks. Placera, który ją na śmierć dysponował. Wkrótce porzuciła kule zupełnie uzdrowiona i przybyła na to miejsce do Matki Bożej Bolesnej.

Drodzy bracia i siostry! Także i my zostaliśmy przywołani na to miejsce przez Niepokalane Serce Maryi. Ona nas tutaj dzisiaj zaprosiła, przywołała po imieniu, jako swoje ukochane dziecko. Ona pierwsza wybrała i ukochała to miejsce i tych braci w białych płaszczach, których tutaj sprowadziła z bydgoskiego Karmelu, aby strzegli Jej Cudownej Figury w ołtarzowym tronie.

Ojcowie karmelici, pokorni słudzy Maryi, starali się dobrze wywiązać z tego zadania stróżów Oborskiego Sanktuarium.

W kronice klasztornej czytamy:

Było to we wrześniu 1939 roku. Od pierwszych dni okupacji hitlerowskiej klasztor w Oborach był sukcesywnie grabiony i celowo niszczony przez Niemców. Okupanci przez cały okres okupacji poszukiwali zabytkowej figury Matki Boskiej Bolesnej, cennego przedmiotu kultu i zabytku sztuki gotyckiej. Gdy Niemcy zajęli klasztor, zaistniała obawa, że dopuszczą się znieważenia Cudownej Figury. By temu zapobiec, br. Anastazy Szablewski po kryjomu wyniósł ją z kościoła i ukrył tymczasowo u mieszkającej w pobliżu Julii Putkiewicz.

Kilka dni później przeniesiono ją na Kalwarię (czyli na wzniesienie, gdzie dzisiaj znajduje się stary cmentarz) i zamurowano w jednej z katakumb. Był to piętrowy grobowiec z kwaterami, tzn. wnękami na trumny ze zmarłymi. W jednej z wnęk owej katakumby wsunięto drewnianą skrzynię z figurą Matki Bolesnej i zamurowano. Lecz i tu nie pozostała długo.

Po trzech miesiącach została przeniesiona do Stalmierza, wsi położonej cztery kilometry od Obór. Skrzynia z Figurą została tam zakopana w ziemi u jednego z gospodarzy. Odkopano ją dopiero po trzech latach. Wróciła znów do kościoła klasztornego, lecz nie na ołtarz. Była ukrywana do końca wojny przez brata Alojzego Misińca.

Gdy z początkiem 1945 r. ziemie polskie zostały uwolnione z pod okupacji niemieckiej, nie było potrzeby dalszego ukrywania Cudownej Figury. Mogła powrócić znów na swe dawne miejsce.

Niestety. Przechowywanie, poniewierka, wilgoć i susza wpłynęły na nią. Uległa pewnemu uszkodzeniu i stało się koniecznym jej odnowienie. Zatroszczyli się o to Ojcowie Karmelici, którzy wczesną wiosną 1945 roku ponownie objęli swój klasztor. Figura została przewieziona do Krakowa i powierzona artyście rzeźbiarzowi w celu odnowienia. Podczas tej konserwacji Figury w maju 1945 r. okazało się, że poważne zniszczenia w czasie niewłaściwego przechowywania podczas okupacji, spowodowały, iż „rzeźba musiała być sklejana z kilkunastu kawałków”. Dokumentują to archiwalne zdjęcia. Gdy patrzymy dzisiaj na piękną Madonnę Oborską, aż trudno uwierzyć, że ta rzeźba Maryi Bolesnej, musiała być sklejana ponownie z tak wielu drobnych i nadpalonych kawałków.

Moi Drodzy! Jakże często coś podobnego dzieje się z naszym życiem gdy wszystko wydaje się bezpowrotnie stracone, zniszczone, rozsypane w drobne kawałki, ale wystarczy, że z wiarą oddamy nasze życie w ręce Maryi, naszej Matki, a Ona sprawi, że wszystko zostanie szczęśliwie ocalone i odnowione, scalone w jedność, przez moc Bożej łaski.

Tak wielu pielgrzymów nawiedzających to święte miejsce może powtórzyć za św. Janem Pawłem II:

„Tyle razy doświadczyłem tego, że Matka Bożego Syna zwraca swoje miłosierne oczy ku troskom człowieka strapionego i wyprasza łaskę takiego rozwiązania trudnych spraw, że w swej niemocy zdumiewa się on potęgą i mądrością Bożej Opatrzności. Czyż nie doświadczają tego również całe pokolenia pątników, którzy przybywają tutaj od 400 lat. Z pewnością tak” (Kalwaria Zebrzydowska, 2002 r.).

Wróćmy do historii Piety. Po dwóch tygodniach odnowiona figura wracała do Obór. Ale cóż to był za powrót! Tak o tym pisze o. Jerzy Rutkowski, ówczesny przeor oborski:

W roku 1945 wiosną jechało nas trzech członków zakonu OO. Karmelitów z Krakowa do Obór. Bylem ja o. Jerzy Rutkowski,o. Bronisław Kącki i br. Anastazy Szablewski. Wieźliśmy ze sobą dziewięć bagażów do formującego się dopiero na nowo po wojnie Klasztoru Oborskiego. Jeden bagaż był najcenniejszy. Była to drewniana paczka, a w niej starannie zapakowana Cudowna Figura Matki Bolesnej z Obór. Wieźliśmy ją po odnowieniu z Krakowa. Na stacji Toruń-Mokre pociąg transportowy, którym jechaliśmy stanął w nocy daleko od stacji. Nim zdążyliśmy pozdejmować swe bagaże, stali już przy nich dwaj żołnierze sowieccy, trudniący się, jak to często miało wtedy miejsce, kradzieżą. Zaczęli rozbijać bagaże i szukać w nich stosownych dla siebie rzeczy. 

Przykro było nam na to patrzeć. Najstraszniejsza jednak była jedna myśl: Co stanie się z Cudowną Figurą Matki Bożej Bolesnej? Czy Jej nie znieważą? Czy nie zechcą zrywać ozdobnych sukienek? Wszystkie bagaże porozbijano i porozstrząsano, paczki jednak z Cudowną Figurą nie tknięto! Będąc głęboko przekonanym, że to sama Maryja obroniła się przed zniewagą, opisuję to zdarzenie.

Cudowna Pieta wróciła znów do Obór już odnowiona i została umieszczona w wielkim ołtarzu. Nastał dzień odpustu Matki Bożej Szkaplerznej 1945 roku. Wszyscy wiedzieli, że w tym dniu nastąpi pierwsze odsłonięcie Cudownej Figury.

Miało się ono odbyć o godzinie 9.00 przed uroczystą wotywą. Na długo przed oznaczoną godziną kościół był przepełniony. Wszyscy z niecierpliwością czekali na oznaczony czas. Wreszcie wyszedł z wotywą Najprzewielebniejszy Ojciec Prowincjał Jan Konoba. Gdy klęknął wolno zaczęła się podnosić zasłona i oczom zebranych ukazała się Cudowna Figura. Taką była sama, jak dawniej przed wojną. Lud padł na kolana. Wszyscy wpatrzyli się w bolesne oblicze Maryi. Tak bardzo od wielu lat pragnęli je ujrzeć! Tyle mieli Jej do powiedzenia o swoich bólach, o prześladowaniach w czasie wojny, o stracie swych najbliższych! Tyle mieli do Niej próśb, a Jej nie było!

Prześladowana była na równi z nimi! Podobnie jak wielu naszych Rodaków w czasie okupacji hitlerowskiej także i Ona zeszła „do podziemia”, aby dać znak swojej czułej miłości i bliskości ze swoimi cierpiącymi dziećmi. Teraz spotkali Ją znów. Witali Ją w ciszy długim rzewnym płaczem. W przejęciu tym nie zauważono początkowo braku dwóch łez na twarzy Maryi, które się zatarły, a artysta nie wiedząc o tym, ich nie odnowił.

Drodzy Bracia i Siostry! Spójrzmy sercem na oblicze Maryi. Te łzy, o których mówi kronikarz klasztorny, zostały otarte, a nie zatarte. Otarła je wierna miłość ludu Bożego tej Ziemi. Pamięć o tamtych bolesnych wydarzeniach jest ciągle żywa w sercach wiernych, przynosząc pokrzepienie i umocnienie w trudnych chwilach. Ta która wiernie stała obok krzyża Jezusowego na Golgocie, nigdy nas nie opuści. Tak jak nie opuściła swego ludu, dzieląc jego łzy i boleści. Tak oto Matka Boża została pocieszona, wróciła do swego Domu na oborskie wzgórze. Odtąd znów spieszą wszyscy ze swymi trudnościami do Matki Bożej Bolesnej i zostają pocieszeni.

Prof. Tadeusz Chrzanowski pisze: „Kult Matki bolejącej nad śmiercią swego Syna (…) w naszym kraju przybiera specjalny sens. Oto bowiem po czasach względnego spokoju doby jagiellońskiej, coraz częściej wojny zagrażać zaczynają naszym ziemiom i najeźdźca – począwszy od Szwedów, Turków i Tatarów – coraz brutalniej wdziera się w nasze granice. Coraz liczniej giną na polach bitew i w kaźniach zaborców synowie polskich matek i coraz bliższa, bowiem odbita w zwierciadle własnych cierpień, staje się dla szerokich rzesz Polaków boleść Maryi trzymającej na swych kolanach martwe ciało Jezusa Chrystusa”.

A Ona, drodzy bracia i siostry, patrzy dzisiaj na nas z miłością i zdaje się mówić: Nie bójcie się, jestem z wami. Pamiętajcie, że smutek wasz przemieni się w radość, pamiętajcie, że po Wielkim Piątku przychodzi zawsze radość Zmartwychwstania, po bólu Golgoty nadchodzi radość Wniebowzięcia.

I oto nadszedł pamiętny dzień 18 lipca 1976 roku. Dzień uroczystej koronacji Cudownej Figury Matki Bożej Bolesnej papieskimi koronami. Na uroczystość zgromadziło się blisko 20 tys. wiernych. O godzinie 11.00 uroczysta procesja wyruszyła z kościoła, wyniesiono uroczyście figurę Matki Bożej Oborskiej do ołtarza polowego. Nad figurą widniał napis: Oto Matka twoja i drugi napis: Maryja króluje, uzdrawia, pociesza. Uroczystego aktu koronacji Piety Oborskiej dokonał Sługa Boży kardynał Stefan Wyszyński, przy współudziale biskupów płockich Bogdana Sikorskiego i jego sufragana Jana Wosińskiego. Ukoronowaną statuę umieszczono następnie na wysokim tronie i uczczono odśpiewaniem pieśni Cześć Maryi.

W swojej homilii Prymas Tysiąclecia mówił:

Umiłowane Dzieci Boże! […] W ziemi, która przeszła przez takie boleści, pożyteczną jest rzeczą, gdy lud swój krzepi Ta, która stała pod krzyżem Syna i patrzyła na Jego mękę spokojnie, pamiętając o tym, co Chrystus powiedział: Smutek wasz w radość się obróci
Oto ustał smutek, przeszły burze dziejowe, a świątynia, która nieraz płonęła, stoi odbudowana wytrwale i cierpliwie przez (…) stróżów Sanktuarium, Ojców Karmelitów.

Wszystkie męki minęły, a w Sanktuarium Oborzańskim trwa nadal spokojnie Maryja...

Gdybyście zapytali tych, co przed wami przychodzili na to wzgórze, ażeby szukać pociechy u Maryi, na pewno by odpowiedzieli: Prawdziwie smutek nasz, który tutaj przynieśliśmy, w radość się obrócił!

W zakończeniu swojej homilii Ks. Prymas mówił:

Gdy więc dzisiaj, oddawszy hołd czczonej tutaj od czterech wieków Matce Bożej Bolesnej, mamy odejść do domów, biorąc owoc wspólnej modlitwy, pamiętajmy, że uczciliśmy Matkę Chrystusa, która stała pod krzyżem pełna boleści, ale Jej boleść zamieniła się w radość, jaką ma przy boku swojego Syna w niebie.

Najmilsi Bracia i Siostry zgromadzeni dzisiaj na oborskim wzgórzu! Spójrzmy na Cudowną Pietę w ołtarzowym tronie, spójrzmy z ufnością w słodkie oblicze Maryi, pochylone nad Jezusem i nad każdym z nas.

Oto Matka twoja – mówi do nas Chrystus z krzyża, przekazując w testamencie swój najbardziej osobisty dar.